De F-22A Raptor is een 2-motorige supersonische stealth straaljager bij
de Amerikaanse Luchtmacht (USAF) en is bedoeld om de F-15A/C en F-117
te vervangen. Het vliegtuig neemt de taak over van lucht superioriteit
van de F-15C (air superiority) maar voegt daar ook nog de rol van lucht
dominantie (air dominance) aan toe. Zijn moderne techniek waarbij een
combinatie van stealth, supercruise, manoeuvreerbaarheid en zeer geavanceerde
avionica zijn toegepast maken de F-22 tot het modernste gevechtsvliegtuig
wereldwijd. Supercruise wil zeggen dat het vliegtuig supersonisch kan
vliegen zonder het gebruik van naverbrander. De F-22 kan snelheden tot
mach 1.5 bereiken zonder zijn naverbrander. Zijn 2 turbofan motoren die
samen meer dan 70.000 pond stuwkracht leveren zijn de meest krachtigste
operationele motoren voor gevechtsvliegtuigen. De F-22 kan zowel lucht-lucht
als lucht-grond aanvallen uitvoeren met precisie en niet-precisie wapens.
De
F-22 is ontworpen met het doel om voor de komende tientallen jaren ongemerkt
elk vijandelijk luchtruim te kunnen binnen dringen en daarbij zijn "first-look,
first-shot, first-kill" capaciteit te kunnen gebruiken. Hiermee kan
de F-22 met zijn uiterst geavanceerde Northrop Grumman-Texas Instruments
APG-77 radar, vijandelijke radarsystemen eerder
waarnemen en uitschakelen voordat hij gezien wordt (of helemaal niet wordt
gezien). Op dezelfde manier kan de F-22 vijandelijke vliegtuigen uitschakelen.
De F-22 waarborgt de veiligheid van het Amerikaanse grondgebied en in
geval van operationele inzet de veiligheid van de eigen Luchtmacht, Landmacht,
Marine en het Korps Mariniers.
De F-22 die compleet nieuw is ontworpen wordt door zijn zeer geavanceerde
aerodynamische eigenschappen, avionica systemen en andere luchtvaart technieken
geacht beter te zijn dan elke huidige straaljager (de nieuwe MiG en Sukhoi
straaljagers maar ook de Europese Rafale, Eurofighter en Saab Gripen).
Tevens wordt veronderstelt dat hij lange tijd dominant zal blijven aan
alle nieuwe gevechtsvliegtuigen vliegtuigen die nog worden ontworpen de
komende jaren.
Daar tegenover is de F-22 ook de duurste straaljager ter wereld voor een
stukprijs van 225 miljoen dollar. Australië heeft enige tijd interesse
geboden in de F-22 als vervanger van zijn F-111 vloot. Maar in 2006 heeft
Australië een bestelling geplaatst voor de F/A-18E/F Super Hornet
die ook wordt gebruik door de Amerikaanse Marine en Korps Mariniers.
De raptor heeft enige tijd de aanduiding F/A-22
gehad om aan te geven dat het zowel een "fighter" als een "attack"
vliegtuig is, maar deze aanduiding komt van de US Navy die het al gebruikt
bij bijvoorbeeld de F/A-18
Hornet. In de VS ligt het blijkbaar nogal gevoelig als andere krijgsmachtdelen
elkaars aanduidingen over nemen vandaar dat weer is gekozen voor de F-22.
Gebruikers
De F-22 is alleen in gebruik bij de Verenigde Staten
Gebruiker
Aangeschaft
Eerste
levering
Laatste
levering
Verenigde
Staten
195
1997
2012
Achtergrond
In
1990 is het eerste prototype gemaakt, toen nog de YF-22 die in 1997 de
naam F-22 Raptor kreeg. De F-22 is ontworpen door hoofdleider Boeing in
samenwerking met Lockheed-Martin, Pratt & Whitney en de USAF. Boeing
maakt de vleugels en de romp en is daarnaast verantwoordelijk voor de
avionica integratie en de testen, 70% van de missie software, het piloot
en onderhoudstraining systeem en levensonderhoud en vuur-beschermingssystemen.
Daarnaast worden onderdelen ontworpen en geleverd door ondercontracters
als als Northrop Grumman, Raytheon, TRW en BAE Systems.
Productie
en ontwikkeling
Sinds augustus 2001 zijn er 49 vliegtuigen gebouwd in kader van een serieproductie
(low-rate initial production). De initiële operationele test en evaluatie
(IOC) begon in april 2004 en is met succes voltooid in februari 2005.
De ontwikkelingsvlucht test en evaluatie, simulatie en grond tests werd
gedaan op de luchtmacht bases Edwards AFB en de luchtmacht bases Eglin
AFB. De motor testen werden gedaan op de luchtmacht bases Arnold AFB en
de raket testen op de luchtmacht bases Holloman AFB en op een Pacifisch
test gebied.
Tactiek ontwikkeling wordt gedaan op de luchtmacht bases Nellis AFB en
de piloten en onderhoudspersoneel opleiding op de luchtmacht bases Tyndall
AFB.
Op 15 december 2005 kwam het eerst Amerikaanse squadron
raptors officieel operationeel. Het betreft het 27e Fighter Squadron van
het 1st Fighter Wing.
Van de F-22 zouden er 442 (en oorspronkelijk meer dan 700!) worden gebouwd
voor een bedrag van 71.6 miljard dollar. De Amerikaanse Luchtmacht zegt
een minimum van 381 vliegtuigen nodig te hebben om de lucht-dominantie
rol te kunnen uitvoeren. Vanwege bezuinigingen en de hoge stuksprijs -
die 4x zo hoog is uitgekomen als oorspronkelijk gepland - heeft het Amerikaanse
congres het budget terug gebracht naar 180 vliegtuigen.
Ondanks het door het congres beperkte aantal
van 180 blijft de Luchtmacht bij zijn behoefte van 381 F-22's. De Amerikaanse
Luchtmacht probeert momenteel extra geld vrij te krijgen om meer F-22's
aan te schaffen.
In oktober 2007 stelde de USAF dat het voor de komende 5 jaar, 100 miljard
dollar extra nodig heeft voor bepaalde projecten waaronder de aanschaf
van meer F-22 Rapors.
Inzet
Het Pentagon meldde in Maart 2011 dat de F-22 niet zou kunnen worden ingezet
in Libië omdat het vliegtuig niet kan communiceren met andere coalitie
vliegtuigen. In een latere verklaring van een Luchtmacht generaal werd
gezegd dat de belangrijkste reden was dat het vliegtuig niet in Europa
aanwezig was.
Voortgang productie
Op 9 augustus 2007 werd bekend gemaakt dat er 183 F-22's besteld zijn
door de Amerikaanse Luchtmacht. Daarvan zijn er al 106 gemaakt en 95 geleverd
aan de Amerikaanse Luchtmacht.
Op 16 oktober meldde Boeing dat Lockheed-Martin al 103 F-22's heeft geleverd
aan de US Air Force.
In november 2009 meldde Lockheed-Martin dat er 147 F-22's zijn geleverd
aan de USAF.
Op 2 Mei 2012 werd de laatste F-22 geleverd aan de Amerikaanse Luchtmacht.
F-22 versies
De F-22 die al sinds 2001 wordt gebouwd is onderverdeeld in verschillende
versies (blocks).
- Block 20
Onder Block 20 vallen de laatste configuratie raptors die eerder zijn
geproduceerd. Block 20 raptors kunnen lucht-lucht gevechten met een beperkte
lucht-grond capaciteit.
- Block 30
Block 30 raptors hebben dezelfde capaciteiten als de block 20 maar hebben
door de APG-77(V1) versie radar een extra lucht-grond capaciteit waardoor
Synthetic Aperture Radar mappen kunnen worden gemaakt. Hiermee kan de
raptor zelf gronddoelen identificeren en vernietigen. Ook heeft de block
30 een nieuwe bom, de Small Diameter Bom (SDB). Meer hierover volgt.
- Block 35
Block 35 Raptors hebben dezelfde capaciteiten als de block 30 maar hebben
2 nieuwe lucht-lucht raketten (AIM-9X IR raket en de AIM-120D radar geleide
raket) en een nieuwe datalink. De nieuwe datalink verzorgt betere samenwerking
met andere vliegtuigen en heeft ene verbeterde situational awareness.
F-22 demo
Verschil andere
straaljagers
De Raptor behoort volgens Lockheed-Martin tot de 5e generatie jachtvliegtuigen.
Ondanks dat wordt de F-22 niet geacht 1 hele generatie voor te liggen
op de 4e generatie Europese jachtvliegtuigen (Rafale, Eurofighter en Saab
Gripen).
Het belangrijkste verschil tussen de F-22 en de F-35 Lightning II of beter
bekend als Joint Strike Fighter is dat de F-22 primair is ontworpen voor
lucht-lucht gevechten en de F-35 voor lucht-grond missies (ondanks dat
beide toestellen beide rollen kunnen vervullen). Men kan het zien dat
de F-22 de vervanger is van de F-15 en de F-35 de vervanger van de F-16.
Beide types kenmerken zich opvallen van elkaar qua kosten wat hoofdzakelijk
wordt bepaald door het verschil in aantal motoren.
Techniek
De F-22A Raptor is een luchtverdedigingsjager met ook de mogelijkheid
tot grondaanvallen. De F-22A kan sneller vliegen als de F-117 en F-15C
en supersonisch vliegen zonder nabrander wat ervoor zorgt dat hij veel
moeilijker is op te sporen voor de vijand omdat de felle nabrander niet
zichtbaar is. Voor zelfverdediging op de nabije afstand heeft de Raptor
een een 20mm Gatling gun boordkanon.
Vliegtuig prestaties
De maximale vlieghoogte is ruim 15 KM (+/- 49.500 ft).
De exacte snelheid, hoogte en andere vliegtuig prestaties zijn NIET
te bepalen/berekenen zolang het ware vermogen van de motoren geheim blijft
gehouden!
De F-22 heeft een belangrijk voordeel qua vliegtuig prestaties door
zijn interne wapenopslagplaatsen. Wanneer namelijk bommen/raketten onder
de romp of onder de vleugel wordt gehangen geeft dit een verhoging van
de parasitaire weerstand. Dit nadeel heeft de F-22 dus niet.
Motoren
Het toestel is 2 motorig van het Canadese merk Pratt & Whitney F119-PW-100
die ieder een vermogen hebben van 35000 pond (155.7kN). Tevens kan de
raptor de motor uitlaat (nozzle) verticaal bewegen op zeer lage snelheden,
bij grote invalshoeken en op grote hoogtes.
Stuurvlakken
De flaps van het vliegtuig kunnen zowel omlaag als omhoog worden gedraaid
over een hoek van 20 graden ten op zichtte van het horizontale vlak van
het vliegtuig. De raptor kan onder hoeken vliegen (angle of attack) van
meer dan 60 graden.
Overige gebruikers
Op dit moment is de F-22 Raptor alleen in gebruik bij de Amerikaanse Luchtmacht
en het is verboden door de Amerikaanse overheid om de straaljager aan andere
staten te verkopen. Desondanks wil Australië de F-22 zeer graag kopen.
Daarnaast is er ook interesse bij Japan en Zuid-Korea voor de aanschaf van
de F-22. Australië gaf eerder dit jaar (2008) aan dat het de F-22 wil
om superieur te zijn in haar Noord-regio. Al eerder werd gemeld dat China's
ongebruikelijke defensie uitgaven zouden kunnen zorgen voor spanningen in
de regio.